De meeste kunsthistorici zijn niet zo van buiten. Ze vertoeven graag in het museum, in een depot, in het archief, in een stijlkamer, een kasteel. Allemaal binnen. De verstilling helpt bij het bestuderen en de interactie met het kunstwerk.  Hoewel je je in het Rijksmuseum af en toe waant in de Kalverstraat, zo druk is het. Maar in het algemeen geldt dat binnen kunst om bewuste aandacht vraagt.

Buiten is dat anders. Kunst is er en passant, je loopt er langs, gaat op in het landschap, het confronteert je ongevraagd. Deze kunst heeft dan ook een andere functie. Ze gedenkt, amuseert of verrast.

Buitentuinen, monumenten & strandbeesten

Een tussenvorm vindt u in de tuinen van het Rijksmuseum. Momenteel staan er beelden van Miró, eerder stonden er tijdelijk werken van Henri Moore. Dit is eigenlijk een buitenmuseum, net als Museum Kröller-Müller. Eigenlijk een museumzaal, maar dan zonder wanden. De bomen en het gras zorgen voor begrenzing. Leuk, maar niet buiten context van het museum dat ernaast staat.

Bij monumenten ligt het nog iets anders, ze staan in het wild (vaak een stad) ter gelegenheid van een historische gebeurtenis. Soms zijn dat echter prachtige kunstwerken. Maar ze zitten zo in ons dagelijkse stadsbeeld dat we ze eigenlijk niet meer zien. Bijvoorbeeld het charmante beeldje van koningin Wilhelmina op het Rokin in Amsterdam. Of het Auschwitz monument van Jan Wolkers in het Wertheim park, of het beeld ter nagedachtenis van Theo van Gogh in het Oosterpark, door Jeroen Henneman. Soms moet iemand je weer eens wijzen op deze dagelijkse beelden. Wij doen dat graag.

De categorie die ik het leukst vind zijn toch de verrassende of confronterende buitenbeelden. Ik word op slag gelukkiger als ik Jeff Koons metershoge, zuurstokroze, beelden in de tuin van Versailles zie staan. Confrontatie. Of een ontmoeting met de strandbeesten van Theo Jansen. Als dat je overkomt, kan de dag ook niet meer stuk.

Een van de meest spectaculaire vormen van buitenkunst mengt sculptuur met performance. Het is het gezelschap Royal de Luxe. Met metershoge mechanische poppen creëren ze een verhaal in een grote stad. In London werd in 2006 Sultan’s Elephant uitgevoerd. Ik raad u aan om op YouTube een paar filmpjes van dit enorme event te bekijken. Het is ontroerend om te zien hoe duizenden mensen onverwacht geraakt worden door dit spektakel.

Landart

Een bijzondere vorm van kunst in de buitenlucht noemen we landart. U kent wellicht de groene kathedraal van Marinus Boezem in Flevoland. Of in Emmen het werk van de Amerikaan Robert Smithson, Broken Circle and Spiral Hill. Deze werken zijn iconisch en imponerend.

Geestiger is het werk dat u in Marfa, kunt vinden, in de woestijn van Texas. De minimalistische kunstenaar Donald Judd verhuisde in 1971 naar dit gehucht en begon gebouwen en land te kopen. Het hele dorp is inmiddels een project geworden.  Mijn favoriet is het kunstwerk dat in 2005 werd geplaatst. Het heet Prada Marfa en is ontworpen door de kunstenaars Elmgreen en Dragset. Het is een Prada winkel in de woestijn, of eigenlijk is het een sculptuur van een winkel. Je kunt niet naar binnen, de winkel is altijd dicht. Miuccia Prada heeft zelf de artikelen gekozen die in de etalage getoond worden. Het is sterk staaltje bevreemding. Dat vandalen echter al twee keer enorme schade hebben toegebracht aan dit werk laat wel zien dat kunst in de buitenlucht niet altijd ongezien blijft.

Dus adem in die frisse lucht en kijkt om u heen!